ممکن است شما حتی بدون آنکه متوجه باشید مبتلا به فتق دیسک کمر باشید. در برخی موارد در عکس برداری از ستون فقرات افرادی که هیچ نشانه ای از مشکلات دیسک نداشته اند، فتق یا دیسک تشخیص داده می شود. اما در بعضی از موارد هم فتق با درد همراه خواهد بود. در اغلب موارد، فتق دیسک در قسمت کمر رخ می دهد اما ممکن است در مهره های گردن نیز اتفاق بیافتد.

علایم شایع فتق دیسک شامل موارد زیر می باشد:
•    درد بازو یا پا. اگر فتق دیسک در قسمت کمر باشد، معمولاً احساس درد در قسمت های باسن، ران ها و ساق پا خواهد بود. همچنین ممکن است درد قسمتی از پاها را نیز درگیر کند. اگر فتق دیسک در قسمت گردن باشد، معمولاً احساس درد در قسمت شانه ها و بازوها خواهد بود. زمانی که فرد سرفه یا عطسه می کند یا ستون فقرات خود را حرکت می دهد ممکن است درد به سمت پاها و دست ها نیز پیش برود.

•    بی حسی یا احساس سوزش. افرادی که فتق دیسک دارند ممکن است در قسمت هایی از بدن که از طریق اعصاب آسیب دیده عصب دهی می شوند احساس سوزش یا بی حسی داشته باشند.

•    ضعف. عضلاتی که با اعصاب آسیب دیده عصب دهی می شوند ممکن است دچار ضعف شوند. این مورد می تواند منجر به این شود که فرد تعادل خود را از دست بدهد یا در برداشتن یا نگه داشتن اشیاء دچار مشکل شود.
 

فتق دیسک کمر اغلب در نتیجه سایش تدریجی در اثر بالا رفتن سن و ایجاد شکاف هایی که در اثر تغییر شکل دیسک ها رخ می دهد، ایجاد می شود. این حالت، دژنراسیون دیسک نامیده می شود. با افزایش سن، دیسک های ستون فقرات مقداری از محتوای آب موجود در بافت خود را از دست می دهند و این امر سبب کاهش انعطاف پذیری شده و آنها را مستعد ترک خوردگی یا شکستن حتی با کوچکترین فشار یا پیچ خوردگی می سازد.

اغلب افراد مبتلا، دلیل مشخصی برای بیماری خود نمی یابند. گاهی اوقات فشار به عضلات کمر برای بلند کردن اشیا بزرگ و سنگین، به جای روش صحیح آن یعنی استفاده از پاها و عضلات ران می تواند سبب فتق دیسک کمر شود. همچنین پیچ خوردگی و دوران حین بلند کردن اشیا نیز می تواند از علل دیگر آن باشد. دلیل دیگر که به ندرت اتفاق می افتد ضربه به کمر است مانند افتادن روی زمین از ناحیه کمر.
 

عواملی که سبب افزایش احتمال فتق دیسک می شوند عبارتند از:
•    وزن: وزن اضافی می تواند به دیسک مهره های کمری فشار وارد کند.

•    شغل: افرادی که به دلیل شغل خود مجبور به بلند کردن، هل دادن، کشیدن اشیای سنگین یا خم شدن و چرخش مداوم بدن خود هستند مستعد ابتلاء به این بیماری می باشند.

•    ژنتیک: در برخی نژادها احتمال فتق دیسک کمر بیشتر است.
 

طناب نخاعی معمولاً تا قسمت پایین کانال نخاعی ادامه پیدا نمی کند. اما در قسمت زیر کمر، طناب نخاعی به صورت ریشه های عصبی دراز (cauda equina) در می آید که شبیه یک دم اسب است. در برخی موارد نادر، فتق دیسک به این ریشه های عصبی فشار وارد می کند(سندرم دم اسب). در این موارد برای جلوگیری از بروز ضعف دائمی یا فلج نیاز به انجام جراحی به صورت اورژانسی خواهد بود.  

در صورت بروز موارد زیر لازم است اقدامات اورژانسی برای فرد به کار گرفته شود:
•    شدید شدن علایم. درد، بی حسی یا ضعف می تواند تا حدی تشدید شود که فرد قادر به انجام فعالیت های روزمره خود نباشد.

•    اختلال در عملکرد روده یا مثانه. افرادی که مبتلا به سندرم دم اسب هستند ممکن است بی اختیاری ادرار یا مدفوع داشته باشند یا حتی در صورتی که مثانه آنها پر باشد به سختی بتوانند دفع ادرار داشته باشند.

•    بی حسی. این از دست دادن حس پیشرونده می تواند در قسمت هایی از بدن مانند قسمت داخلی ران ها، پشت پاها و قسمت های اطراف رکتوم باشد.  
 

احتمالاً شما در ابتدا تصمیم می گیرید تا به پزشک عمومی مراجعه نمایید. این پزشک ممکن است شما را به متخصص فیزیو تراپ و توانبخشی، جراح ارتوپد، متخصص اعصاب یا جراح اعصاب ارجاع دهد.

شما چه اقداماتی می توانید انجام دهید

پیش از مراجعه به پزشک، جواب سؤالات زیر را به صورت یک لیست آماده نمایید.
•    اولین بار چه زمانی علایمتان شروع شد؟
•    آیا اخیراً فعالیت هایی مانند بلند کردن اشیا، کشیدن یا هل دادن اشیا یا پیچیدن ناگهانی را داشته اید؟
•    آیا دردی که دارید مانع از انجام فعالیت های شما می شود؟
•    چه چیزهایی علایمتان را کاهش می دهد و بهتر می کند؟
•    چه چیزهایی علایمتان را تشدید می کند و بدتر می کند؟
•    چه داروها یا مکمل هایی مصرف می کنید؟

چه انتظاراتی می توانید از پزشک خود داشته باشید

پزشک ممکن است سؤالات زیر را از شما بپرسد:
•    آیا در زمان حرکت دادن دست یا پای خود احساس درد دارید؟
•    آیا در دست و پای خود احساس ضعف یا بی حسی دارید؟
•    آیا متوجه تغییراتی در عادت های دفع ادرار یا مدفوع خود شده اید؟
•    آیا عطسه کردن یا سرفه کردن علایم درد پای شما را تشدید می کند؟
•    آیا دردی که دارید در خواب یا کار شما اختلال ایجاد می کند؟

اگر  درد گردن یا کمرتان به بازو یا پاهایتان نیز گسترش پیدا کرد یا همراه با احساس بی حسی، ضعف یا سوزش بود به پزشک مراجعه کنید.

روش های تشخیصی:

در طول معاینه پزشک ابتدا وجود درد را در قسمت پشت بیمار بررسی می کند. همچنین برای تشخیص علت درد، پزشک ممکن است از بیمار بخواهد که بر روی یک سطح صاف دراز بکشد و پای خود را در موقعیت های مختلف حرکت دهد. همچنین پزشک ممکن است برخی معاینه های عصبی را بر روی بیمار انجام دهد که عبارتند از:
•    آزمایش رفلکس
•    قدرت عضلانی
•    توانایی راه رفتن
•    بی حسی

در اغلب موارد، معاینه جسمی و اطلاع از سابقه پزشکی بیمار برای تشخیص فتق دیسک لازم است. اگر پزشک به وجود بیماری دیگری مشکوک باشد یا نیاز به بررسی اعصاب درگیر شده وجود داشته باشد، ممکن است انجام آزمایشات زیر را نیز توصیه کند:

تست های تصویربرداری
•    اشعه ایکس: این روش به تنهایی نمی تواند در تشخیص این بیماری کمک کند اما می تواند در تشخیص سایر موارد کمر درد مثل عفونت، تومور، ناهنجاری هایی در شکل ستون فقرات یا شکستگی استخوان کمک کند.

•    سی تی اسکن: در این روش بوسیله اشعه ایکس، عکسی از مقاطع مختلف ستون فقرات و اجزای اطراف آن تهیه می شود.

•    اسکن MRI: در این روش از میدان مغناطیسی برای تصویربرداری از اجزای داخلی بدن استفاده می شود. با کمک این تست می توان به طور قطعی محل فتق را شناسایی کرد و اعصاب تحت فشار را مشاهده کرد.

•    میلوگرام: در این روش یک ماده رنگی درون مایع نخاعی تزریق شده و سپس اشعه ایکس به آن تابانده می شود. این آزمایش می تواند نشان دهنده فشار بر روی طناب نخاعی یا عصب بر اثر فتق دیسک کمر یا دلایل دیگر باشد.

آزمایشات اعصاب
الکترومیوگرام و بررسی های هدایت عصبی می توانند نحوه هدایت جریان های الکتریکی و حرکت آنها در بافت های عصبی را نشان دهند. این آزمایشات می توانند به بررسی موقعیت آسیب های وارد شده به اعصاب کمک کنند.

روش های درمانی:

فیزیوتراپی

فیزیوتراپ می تواند برای کاهش درد بیماران مبتلا به فتق دیسک، ورزش های مناسب را به آنها آموزش دهد. همچنین فیزیوتراپ ممکن است موارد زیر را برای این بیماران توصیه کند:
•    گرما یا سرما
•    کشش
•    اشعه فراصوت
•    تحریک الکتریکی
•    ایجاد کشش و انقباض کوتاه مدت در گردن یا کمر

جراحی

تعداد بسیار کمی از افراد مبتلا به فتق دیسک در نهایت نیاز به جراحی خواهند داشت. اگر پس از 6 هفته استفاده از درمان های طبی، علایم بیمار بهبود پیدا نکرد پزشک ممکن است انجام جراحی را برای این بیمار پیشنهاد کند. به ویژه اگر بیمار علایم زیر را نیز داشته باشد:
•    احساس ضعف یا بی حسی
•    مشکل در ایستادن و راه رفتن
•    کاهش کنترل ادرار و مدفوع

در اغلب موارد، جراح طی عمل جراحی تنها بخش برآمده دیسک را برمی دارد. در برخی موارد نادر، قسمت داخلی دیسک باید برداشته شود. در این موارد، ممکن است نیاز باشد که مهره ها با یک فلز به یکدیگر وصل شوند تا پایداری ستون فقرات حفظ شود. در برخی موارد نادر نیز ممکن است جراح استفاده از دیسک مصنوعی را توصیه کند.

روش های درمانی معمول شامل اجتناب از انجام حرکت های دردآور و انجام دادن حرکات ورزشی منظم در کنار داروهای مسکن می توانند در 9 مورد از 10 بیمار مبتلا به فتق دیسک مؤثر باشند:

•    داروهای مسکن: اگر درد شما کم تا متوسط باشد ممکن است پزشک استفاده از داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن را پیشنهاد کند.

•    داروهای ضد درد نارکوتیک (شبه مخدر). اگر درد شما با داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه بهبود پیدا نکرد، ممکن است پزشکتان برای مدت کوتاه داروهای ضد درد نارکوتیک مانند کودئین یا ترکیب اکسی کدون- استامینوفن را برای شما تجویز نماید. احساس خواب آلودگی، تهوع، سرگیجه و یبوست از عوارض جانبی احتمالی مصرف این داروها هستند.

•    داروهای ضد درد عضلانی. داروهایی مانند گاباپنتین، پره گابالین، دولوکستین، ترامادول و آمی تریپتیلین اغلب به کاهش درد ناشی از آسیب به اعصاب کمک می کند. به دلیل این که این داروها نسبت به داروهای نارکوتیک عوارض جانبی کمتری دارند، ممکن است برای افرادی که فتق دیسک دارند اولین داروهای تجویزی توسط پزشک باشند.

•    داروهای شل کننده عضلات. این داروها نیز در صورت وجود اسپاسم های عضلانی ممکن است برای بیماران تجویز شوند. سرگیجه و خواب آلودگی از عوارض جانبی شایع با مصرف این داروها می باشد.

•    تزریق کورتیزون. کورتیکواستروئیدهای مهارکننده التهاب نیز ممکن است از طریق تزریق به قسمت های اطراف اعصاب نخاعی استفاده شوند. تصویربرداری نخاعی می تواند به هدایت مناسب تر سوزن در این قسمت کمک کند. در برخی موارد مصرف استروئیدهای خوراکی نیز می تواند به کاهش التهاب و تورم کمک کند.
 

• گاباپنتین (Gabapentine)‎
• ترامادول (Tramadol)‎
• ایبوپروفن (Ibuprofen)‎

حمایت و پشتیبانی:

درد و وجود فتق دیسک یا سایر بیماری های مربوط به کمر، می تواند علاوه بر سلامت جسمی، سلامت روانی و عاطفی شما را نیز تحت تاثیر قرار دهد. توصیه های زیر به شما کمک می کنند تا با درد ناشی از فتق دیسک کمر کنار بیایید:

•    عواملی که باعث ایجاد درد و تشدید آن ها می شوند را شناسایی کنید: فعالیت های خاصی هستند که می توانند درد شما را بدتر کنند. اگر این موارد را شناسایی کنید می توانید آنها را متوقف کنید یا آنها را محدود کنید.

•    استرس خود را مدیریت کنید: استرس می تواند درد را افزایش دهد. سعی کنید تا با نفس های عمیق و سایر تمرینات و تکنیک های ریلکسیشن در زمان استرس، خود را آرام کنید.

•    با یک مشاور صحبت کنید. صحبت کردن با یک مشاور می تواند به شما کمک کند که انتظارات و باورهای غیرمنطقی در مورد خود نداشته باشید. حتی اگر نتوانید درد مزمن خود را تغییر دهید، می تواند طرز فکر خود را در مورد این درد تغییر دهید.

برای پیشگیری از فتق دیسک اقدامات زیر را انجام دهید:

•    ورزش. تقویت عضلات بدن می تواند در پایداری و حفظ ستون فقرات مفید باشد.

•    حالات نشستن و ایستادن خود را اصلاح کنید. حالات درست بدن، فشار وارد بر دیسک ها و ستون فقرات را کاهش می دهد. کمر خود را به خصوص زمانی که به مدت طولانی می نشینید صاف نگه دارید. همچنین اشیای سنگین را به صورت صحیح بلند کنید یعنی برای بلند کردن از پاهای خود استفاده کنید نه از کمرتان.

•    وزن خود را در محدوده طبیعی نگه دارید. اضافه وزن باعث فشار آوردن به ستون فقرات و دیسک ها می شود و آنها را مستعد فتق دیسک کمر می سازد.